Kleinschalig wonen
Het gebouw – in opdracht van Lekstede wonen door GBS architecten ontworpen- huisvest op de begane grond twee keer zeven studio’s voor bewoners met dementie en op de verdieping zestien woningen voor ouderen met een zorgvraag. De clusters op de begane grond zijn gegroepeerd rondom een centrale keuken. Gebogen kastelementen scheiden de woonkamer (rust) van de gang (dynamiek) en bieden bewoners de nodige geborgenheid. Om de leefruimte en woonbeleving te vergroten hebben wij ook de gangen als gelijkwaardig onderdeel in het ontwerp meegenomen. Het zijn geen restruimtes, maar juist verblijfsgebieden. Twee organisch gevormde volumes met voorzieningen zorgen ervoor dat bewoners ‘achtjes’ kunnen lopen en als vanzelf naar hun bestemming – woonkamer of studio – worden geleid. Er is altijd wat te zien en te beleven, maar ook voldoende ruimte om onderweg even te stoppen, uit te rusten en te verblijven. Zo is er een galerij met beelden van het oude en voor de bewoners herkenbare Bunnik, bieden de maatwerkkasten ruimte voor het plaatsen van spullen die herinneringen oproepen en is er op het centrale kruispunt een ontmoetingspleintje met bankjes. De kleinschalige woonomgeving sluit dankzij de variatie aan plekken aan op de menselijke maat en belevingswereld van de bewoners, net als een klein dorp.

Keuken als centraal hart
Afhankelijk van de zorgvisie in vergelijkbare woonzorggebouwen, waar normaal gesproken 8 -12 bewoners rondom een woon-buurtkamer met keuken zijn gegroepeerd, is de keuken meer open of gesloten. Om de bewoners al dan niet uit te nodigen te participeren in het koken en om de keuken meer of minder onderdeel te laten uitmaken van de woonbeleving. In De Weijer is de keuken het centrale hart geworden. Op ons advies is daarbij gekozen om de keuken ook letterlijk centraal te plaatsen tussen twee woonkamers en twee losse keukens samen te voegen tot één woonkeuken. Hier kan centraal worden gegeten, maar kunnen ook grotere activiteiten plaatsvinden, zoals bloemschikken of schilderen. Wel zichtbaar, maar akoestisch afgescheiden van de woonkamers. Bewoners voor wie dit te prikkelrijk is, kunnen in de woonkamers eten of verblijven. Het doorzicht naar de keuken zorgt voor overzicht en verbondenheid, maar ondersteunt ook de biologische klok van de bewoners door de oriëntatie in tijd en plaats te stimuleren. Zoals de geur van koffie rond koffietijd en de geluiden van het koken rond etenstijd.

Overzicht en nabijheid
Door de zonering, maar ook positionering, ontstaan er heldere zichtlijnen die het gebouw heel behulpzaam maken voor de zorgverlening. Vanuit een centraal punt is er overzicht over het grootste deel van de bewoners, zonder hen het gevoel te geven ‘bekeken’ te worden. Vanuit het hart zijn er korte looproutes naar alle hoeken van het pand. Een maatwerk kastenwand scheidt de zones – gang, wonen en private studio’s – 
en vergroot de looproutes om beweging te ondersteunen en motiveren. Open delen in de kast voor herkenbare invullingen zorgen ervoor dat er iets te zien en te beleven is bij dool- en dwaalgedrag. Zo ondersteunt het ontwerp niet alleen de bewoners en draagt het bij aan een lagere zorgvraag, maar is het de zorgmedewerkers nog extra van dienst met kortere looplijnen, overzicht en nabijheid.

Uitgekiend verlichtingsplan
Het verlichtingsplan geeft intuïtief een routing aan, met hoge lichtwaardes, heldere lichtkleuren en dimbaar om het ritme van de dag te volgen en ondersteunen. Een uitgebreid en gebruiksvriendelijk domotica-plan maakt dit beeld compleet. Er is gekozen voor een basisverlichting in de vorm van een lijnverlichting met hoge lichtwaardes en witte kleuren, waarvan de meerwaarde voor de gebruikersgroep in onderzoeken is aangetoond. De basisverlichting is zo minimaal mogelijk vormgegeven en terughoudend, maar simuleert het licht van buiten. De lichtsterkte beweegt mee met het ritme van de dag. In de ochtend is het sterk en het neemt vervolgens wat af om naar het begin van de middag weer aan te sterken en zich richting het einde van middag en avond heel langzaam af te bouwen. In dit laatste deel van de dag neemt juist de sfeerverlichting in lichtsterkte toe, wat zorgt voor een veel ‘geler’ lichtbeeld in met name de woonkamers. In de loop van de avond neemt ook dit gele licht gelijkmatig af, om de nacht aan te kondigen. Op deze manier worden bewoners ondersteund in hun dag en nachtritme.

Herkenbaarheid en oriëntatie
De symmetrie in de plattegrond is wat betreft bedrijfsvoering handig, maar voor mensen met dementie maakt het de oriëntatie juist lastig. Om toch het noodzakelijke onderscheid aan te brengen, is het interieur in zones opgedeeld. De zones zijn voorzien van materialen, kleuren en beelden die geïnspireerd zijn op de omgeving rondom Bunnik: groen, water en forten. De centrale keuken is vormgegeven op basis van het groen in de omgeving, de gangen en woonkamers met het water als uitgangspunt en de studio’s met het geborgen gevoel van de forten. Tactiele materialen en persoonlijke magneetborden bij de voordeuren van de studio’s zorgen ervoor dat bewoners zich hun woonomgeving kunnen toe-eigenen. Foto’s, kaarten en beelden voor persoonlijke herinneringen, die helpen bij het vinden van de eigen woonruimte en bieden medebewoners iets nieuws.

Prettige leefomgeving en functionele woonomgeving
Dankzij ons interieurontwerp is De Weijer voor medewerkers een functionele werkomgeving, terwijl het voor bewoners voelt als een prettige en herkenbare woonomgeving. In de basismaterialisatie hebben wij gekozen voor een PVC wandafwerking voor accentvlakken en een scan & saus als basiswandafwerking. Zo konden wij het project financieel gezien ook haalbaar houden. Hoge plinten beschermen de wand, de vloeren zijn grotendeels van PVC maar in de keuken ligt een tegelvloer. Ergonomisch meubilair refereert aan de jaren 40 – 60 en de kastenwand heeft een vormentaal met een knipoog naar klassieke elementen. Ook is er veel aandacht geweest voor stofkeuze. Enerzijds moet het voldoen aan facilitaire eisen en slijtvast zijn, maar anderzijds hebben we ook gekozen voor aaibare stoffen die een extra tactiliteit bieden aan de bewoners. Door bijvoorbeeld op de zitvlakken van stoelen gladde stoffen te gebruiken en op andere delen en de kussens zachte stoffen, kan een stoel toch letterlijk gevoeld worden. Uit alles spreekt onze liefde voor materialen, maar ook voor het detail.

Verbonden met de wijk
Centraal in het ontwerp staat ook de relatie met de wijk en het onderdeel zijn van de maatschappij. Deze kleinschalige woonvoorziening staat midden in een reguliere woonwijk en maakt onderdeel uit van een cluster van scholen en andere gezondheidszorg. Door verbindingen in de buitenruimte met het aangrenzende schoolplein is er daadwerkelijk contact met de spelende kinderen. Er is levendigheid, er zijn enthousiaste prikkels en de ouderen kunnen zo een gevoel van verbondenheid ervaren. Zo kun je, ook met een zorgvraag, onderdeel blijven van het sociale leven en de wijk waarin je gewoond hebt of je verbonden mee voelt.

Integraal proces en uitvoering
Voor de Weijer hebben wij tot en met de accessoires een totaalontwerp neergezet. Vanaf de eerste schetsen van het gebouw zaten wij aan tafel, waardoor we mee hebben ontworpen op de indeling en plattegrond. Er is gekozen voor een gedemarqueerde uitvoering, waarbij een deel van het afbouwpakket bij de bouwkundig aannemer van de gebouwschil lag, maar ook een deel bij de opdrachtgever. Daar hebben wij de coördinatie en het projectmanagement op gevoerd en bijvoorbeeld ook de selectie van de interieurbouwer begeleid. Wij zijn dan bijzonder trots op deze gezamenlijke prestatie en het resultaat. Zoals een familielid van een toekomstige bewoner het zo mooi verwoordde: “De Weijer voelt als een thuis waar ik zelf zou willen wonen. Pas dan weet je dat je je naasten hier met een gerust hart ook wilt laten wonen.”

Foto’s: Katja Effting